Aristoteles dacht van niet. ‘Wie werkt is een slaaf van het systeem. Alleen de vrije, niet-werkende burger -hij die leeft van zijn bezit- kan betekenis geven aan wie hij is’. Dat was de gangbare mening onder de leden van de Griekse polis, enkele eeuwen voor Christus.
Dezelfde kwestie speelt vandaag nog steeds. Ook een moderne filosofe als Hannah Arendt (20ste eeuw) meent dat menselijke zingeving gesmoord wordt in het systeem. Het kapitalisme is volgens haar niet beter dan welk ander systeem dan ook. Wij zijn verworden tot productiefactoren. Wanneer we bezig zijn een resultaat na te streven of te voorzien in ons levensonderhoud, dan kunnen we geen betekenis geven aan wie we zijn. Het is het één of het ander; aldus Arendt.
Hoe theoretisch Arendt er als filosoof ook inzit, dit is op zijn minst herkenbaar. De maatschappij vraagt offers van onze bezieling en zij die de wetten van het systeem logenstraffen worden meestal niet rijkelijk materieel beloond. Mensen die alleen vanuit bezieling werken worden op andere manieren beloond. Artiesten bijvoorbeeld, Olympische sporters en kunstenaars hoeven meestal niet op hoge inkomsten te rekenen. Hun motivatie om te doen wat ze doen is intrinsiek. Ze houden van wat ze doen. Hun werk ís de beloning.
Maar hoe zit het dan met ons? Wij die rondlopen op kantoren, in fabriekshallen en in magazijnen; die plaatsnemen achter bureaus, spreekgestoelten en vergadertafels? Laten wij onze bezieling thuis als we uit werken gaan? Ik denk: “Ja, vaak wel. Maar niet altijd. En het kan beter.”
Ik denk dat er ook binnen samenwerkingsverbanden plaats is voor eigen en gedeelde bezieling; dat uitgaan van zingeving zelfs een voorwaarde is om te excelleren als mens en als organisatie! Zeker in tijden van economische neergang, als de mogelijkheid van materiële motivatie minder wordt is de noodzaak tot intrinsieke motivatie des te dringender.
Hierbij wil ik het voor deze eerste keer laten. Wat vindt u hiervan als lid van De Maatschappij? Is persoonlijke zingeving van belang in werken of is zingeving alleen iets voor zon- en feestdagen? Graag uw reactie!
Marlou van Paridon, MA, is filosofe, auteur, spreker en consultant bij Schittering, bureau voor bewustwording, vitaliteit en excellentie. Zij is sinds 3 jaar lid van De Maatschappij.
In september 2012 verscheen haar boek 'de ZIN aan het werk'. In het boek vraagt zij zich af waar 'zin' vandaan komt. Zij stelt die vraag ook aan grote filosofen als Plato, Nietsche en Aristoteles. Daarnaast interviewt zij werkenden, van bankdirecteur tot kunstenaar, van fietsenmaker tot hoogleraar over hún zingeving in werk. Zie voor meer informatie www.schitteringfilosofie.nl
In deze maandblog voor De Maatschappij zal Marlou reflecteren op werken en leven.
