Zijn wij in staat van angst? Ja, maar dan wel luxe angst. Niet dat ik angst wil bagatelliseren. Ik heb eerbied voor angst; dat inwendige dier dat aan de grondvesten van je bestaan kan knagen; dat vormeloze wezen dat je ’s nachts besluipt en palingen door je beenderen laat glijden; die zwarte poel die elk moment aan je voeten kan liggen en je kan meesleuren naar een hel waarvan geen terugkeer mogelijk lijkt. Ik maak een diepe buiging voor iedereen die deze fysiologische angst trotseert.
Maar de angst die onze samenleving regeert is geen fysiologische angst.
De angst die de westerse maatschappij stuurt is nep angst; aangeleerde angst; luxe angst die, als je er maar genoeg in gelooft, hooguit kan léiden tot fysiologische angst.
Onze westerse would be angst is de angst om te verliezen.
Dat is de angst om liefde te verliezen, om geld te verliezen, positie, bekende patronen, aanzien, geloofwaardigheid, autoriteit, je gezicht je huis, je auto, je vrienden, je leven.
Angst loopt hand in hand met een ouder wordende maatschappij. Hoe meer verworvenheden, des te meer angst om te verliezen. Een jonge samenleving heeft niets te verliezen. Zij ervaart de kracht en de vreugde van dagelijks gezamenlijk scheppen. Vandaar de heilzaamheid van oorlogen en rampen. Het geluk zit in bouwen, in scheppen. Dat doorzien is de wijsheid van Shiva, de Hindoestaanse god van creatie en vernietiging. Dat is ook de wijsheid van Friedrich Nietzsche als hij spreekt van de eeuwige wederkeer: geen creatie zonder vernietiging, geen betekenis zonder verlies van betekenis; een zich eeuwig herhalend proces.
In plaats van onszelf vast te zetten door de angst voor verlies en verandering zouden we de tijdelijkheid van alles moeten koesteren. Juist dat geeft betekenis aan het bestaan. De stoïcijnen rond het jaar 0 mediteerden op de dood. Niet om het levenseinde te bespoedigen maar om het leven te vieren! Het besef van eindigheid als cadeau. Zonder dat besef zijn we niet in staat de betekenis van het leven te bevatten.
‘De meeste mensen sterven voordat zij ten volle geboren zijn’, zegt Erich Fromm, 20ste eeuwse Duitse filosoof. Waarom sterven veel mensen zo vroeg? Uit angst om te leven. Ons probleem is dat we alles waar ons leven op enig moment uit bestaat voor vanzelfsprekend houden. Dat we ervan uitgaan dat hoe het is, is hoe het moet zijn en moet blijven. ‘Een wijs mens zorgt ervoor dat niets wat hem overkomt geheel onverwachts komt’, zegt de stoïcijn Seneca. We hebben veel en dus veel te verliezen. En daarmee geven we terroristen hun sterkste wapen in handen.
Of zijn we inmiddels misschien wijs genoeg geworden om het proces van voortschrijdende decadentie en maatschappelijke verzenuwing te keren?
Zijn we al een beetje in staat te leven alsof niets vanzelfsprekend is?
Misschien kunnen we dit keer in de geschiedenis over de angst heen kijken naar de betrekkelijkheid van alles. En beseffen dat onze kracht niet zit in verworvenheden, maar in het vermogen steeds opnieuw te scheppen, met elkaar; en dat we elkaar daarvoor zullen moeten vertrouwen
Ik woon in een prachtig huis in Amsterdam Zuid maar ik weet dat ik het te leen heb van de eeuwigheid. Voor mij woonden hier anderen en na mij zullen nog veel mensen lief en leed onder ditzelfde dak delen. Wat een genot dat ik nu hier ben, voor zo lang het duurt. Dagelijks maakt mijn hart een sprongetje van vreugde als de sleutel weer past. Ja, ik mag nog steeds naar binnen. Morgen kan alles anders zijn.
Ik stel voor om te leven alsof we onze vrienden, geliefden en onze bezittingen maar te leen hebben, tijdelijk, zolang het duurt. Dat we elke dag koesteren. En dat we ons voornemen het te begrijpen als er straks een ander werelddeel aan de beurt is om de hoogste levensstandaard te hebben. Het kan verkeren.
Ik stel voor dat we kwaliteit van leven niet langer verwarren met welvaartsgroei. Maar dat we kwaliteit zoeken in wat er is. Ik stel voor dat we er allemaal vanuit gaan dat we het over een aantal jaren met minder moeten doen. Minder comfort, minder bezit, misschien ook met minder vrienden en geliefden. Ik stel voor dat we beseffen dat elke keuze een beetje sterven betekent. Omdat ‘en + en’ alleen halfslachtige compromissen oplevert. ‘En + en’ is de keuze voor de angst.
Als iedereen bereid is zijn eigen bestaan dagelijks een beetje te vernietigen behouden we de kracht en de ruimte om dagelijks te scheppen. Dan houden we onze maatschappij eeuwig jong en vrij van angst.
Marlou van Paridon, filosoof MA, www.schitteringfilosofie.nl
Deze blog bevat ideeën uit mijn boek 'de ZIN aan het werk., ISBN 9789080419605
Met Schittering Filosofie onderzoek ik in hoeverre leven en werken vanuit eigen identiteit en zingeving mogelijk is. Ik meen dat excellentie ontstaat waar persoonlijke en collectieve zingeving in organisaties samengaan.
Maar de angst die onze samenleving regeert is geen fysiologische angst.
De angst die de westerse maatschappij stuurt is nep angst; aangeleerde angst; luxe angst die, als je er maar genoeg in gelooft, hooguit kan léiden tot fysiologische angst.
Onze westerse would be angst is de angst om te verliezen.
Dat is de angst om liefde te verliezen, om geld te verliezen, positie, bekende patronen, aanzien, geloofwaardigheid, autoriteit, je gezicht je huis, je auto, je vrienden, je leven.
Angst loopt hand in hand met een ouder wordende maatschappij. Hoe meer verworvenheden, des te meer angst om te verliezen. Een jonge samenleving heeft niets te verliezen. Zij ervaart de kracht en de vreugde van dagelijks gezamenlijk scheppen. Vandaar de heilzaamheid van oorlogen en rampen. Het geluk zit in bouwen, in scheppen. Dat doorzien is de wijsheid van Shiva, de Hindoestaanse god van creatie en vernietiging. Dat is ook de wijsheid van Friedrich Nietzsche als hij spreekt van de eeuwige wederkeer: geen creatie zonder vernietiging, geen betekenis zonder verlies van betekenis; een zich eeuwig herhalend proces.
In plaats van onszelf vast te zetten door de angst voor verlies en verandering zouden we de tijdelijkheid van alles moeten koesteren. Juist dat geeft betekenis aan het bestaan. De stoïcijnen rond het jaar 0 mediteerden op de dood. Niet om het levenseinde te bespoedigen maar om het leven te vieren! Het besef van eindigheid als cadeau. Zonder dat besef zijn we niet in staat de betekenis van het leven te bevatten.
‘De meeste mensen sterven voordat zij ten volle geboren zijn’, zegt Erich Fromm, 20ste eeuwse Duitse filosoof. Waarom sterven veel mensen zo vroeg? Uit angst om te leven. Ons probleem is dat we alles waar ons leven op enig moment uit bestaat voor vanzelfsprekend houden. Dat we ervan uitgaan dat hoe het is, is hoe het moet zijn en moet blijven. ‘Een wijs mens zorgt ervoor dat niets wat hem overkomt geheel onverwachts komt’, zegt de stoïcijn Seneca. We hebben veel en dus veel te verliezen. En daarmee geven we terroristen hun sterkste wapen in handen.
Of zijn we inmiddels misschien wijs genoeg geworden om het proces van voortschrijdende decadentie en maatschappelijke verzenuwing te keren?
Zijn we al een beetje in staat te leven alsof niets vanzelfsprekend is?
Misschien kunnen we dit keer in de geschiedenis over de angst heen kijken naar de betrekkelijkheid van alles. En beseffen dat onze kracht niet zit in verworvenheden, maar in het vermogen steeds opnieuw te scheppen, met elkaar; en dat we elkaar daarvoor zullen moeten vertrouwen
Ik woon in een prachtig huis in Amsterdam Zuid maar ik weet dat ik het te leen heb van de eeuwigheid. Voor mij woonden hier anderen en na mij zullen nog veel mensen lief en leed onder ditzelfde dak delen. Wat een genot dat ik nu hier ben, voor zo lang het duurt. Dagelijks maakt mijn hart een sprongetje van vreugde als de sleutel weer past. Ja, ik mag nog steeds naar binnen. Morgen kan alles anders zijn.
Ik stel voor om te leven alsof we onze vrienden, geliefden en onze bezittingen maar te leen hebben, tijdelijk, zolang het duurt. Dat we elke dag koesteren. En dat we ons voornemen het te begrijpen als er straks een ander werelddeel aan de beurt is om de hoogste levensstandaard te hebben. Het kan verkeren.
Ik stel voor dat we kwaliteit van leven niet langer verwarren met welvaartsgroei. Maar dat we kwaliteit zoeken in wat er is. Ik stel voor dat we er allemaal vanuit gaan dat we het over een aantal jaren met minder moeten doen. Minder comfort, minder bezit, misschien ook met minder vrienden en geliefden. Ik stel voor dat we beseffen dat elke keuze een beetje sterven betekent. Omdat ‘en + en’ alleen halfslachtige compromissen oplevert. ‘En + en’ is de keuze voor de angst.
Als iedereen bereid is zijn eigen bestaan dagelijks een beetje te vernietigen behouden we de kracht en de ruimte om dagelijks te scheppen. Dan houden we onze maatschappij eeuwig jong en vrij van angst.
Marlou van Paridon, filosoof MA, www.schitteringfilosofie.nl
Deze blog bevat ideeën uit mijn boek 'de ZIN aan het werk., ISBN 9789080419605
Met Schittering Filosofie onderzoek ik in hoeverre leven en werken vanuit eigen identiteit en zingeving mogelijk is. Ik meen dat excellentie ontstaat waar persoonlijke en collectieve zingeving in organisaties samengaan.
